De blockchain afserveren als een hype, het begint op zichzelf een hype te worden volgens mij. Maar ergens wel terecht: als iets ondertussen de oplossing voor alles begint te worden, dan moet je daar ook kritisch tegenover kunnen staan: wat is dan nu echt het nut van die blockchain? Het systeem is technisch zeer vernuftig en bitcoin was een heel goed idee, maar wie deze blog volgt weet dat ik de overige toepassingsgebieden niet perse nuttig vindt. En na deze rant wordt het tijd daar ook eens juridisch op te reflecteren.

Eerste en lastigste vraag is wat mensen nu precies bedoelen als ze “de blockchain” zeggen. De meest gehoorde omschrijving is dat het een gedistribueerd grootboek is, wat dan wordt gezegd alsof iedereen wel eens zo’n administratieve verzamelmap met documenten in de hand heeft gehad. Iets praktischer is “multiple copies of a giant Excel spreadsheet”, maar ik geef toe dat dat in je investeringspitch iets minder sjiek staat. Maar in de kern is het dat wel – een registratie van transacties, waarbij er niet één authentiek origineel is maar een hoop mensen elk een kopie hebben en middels consensus vaststellen of een nieuwe transactie klopt met de geregistreerde geschiedenis.

Er zit een heleboel technologie achter om dit te laten werken, vervalsingen tegen te houden en mensen te stimuleren hieraan mee te werken (zoals het minen of delven van bitcoins, in dat blockchainsysteem). Maar uiteindelijk gaat het daar niet om. De kern is dat je het idee van een centrale autoriteit of een authentiek origineel loslaat en in plaats daarvan consensus over de administratie haalt bij een grote groep mensen. Gedistribueerde consensus in plaats van autoriteit. Grote voordeel daarvan is dat die grote groep mensen veel lastiger (of eigenlijk onmogelijk) te manipuleren is om informatie aan te passen.

Nu is het natuurlijk een probleem dat registraties van van alles en nog wat aan te passen zijn als je niet uitkijkt. Foutjes worden overal gemaakt, en beheerders kun je omkopen, bedreigen en wat al niet meer. Het blockchainsysteem voorkomt dat inderdaad. Maar dan dringt zich de vraag op, is dat voordeel zo veel groter dat we over moeten stappen?

In de juridische wereld kennen we dat probleem natuurlijk al veel langer. En er zijn dan ook al lang oplossingen voor bedacht, zoals de notaris die als taak heeft als vertrouwde derde te fungeren. Als de notaris het zegt, dan is het waar (art. 156 Rechtsvordering). Idem voor bijvoorbeeld de constatering door een deurwaarder, of de registratie bij het Kadaster van perceelgrenzen. Natuurlijk zitten hier zwakke punten, in theorie is een notaris omkoopbaar of te foppen, maar dit is uiterst zeldzaam en vrijwel altijd te detecteren als het toch speelt. Het voelt dan wat zwaar om dat hele systeem af te schaffen.

Daar komt bij dat de blockchain net als elk nieuw systeem last heeft van het rewrite syndrome. Laten we het opnieuw bouwen, want het huidige systeem is rommelig, oud en zit vol met rare constructies waarvan we de helft niet snappen. Dit is een bekende reflex bij software-ontwikkelaars, en het is zeer begrijpelijk maar het probleem is dat dat oude systeem zo rommelig en raar is omdat het tien jaar aan bug fixes en ondersteuning voor randgevallen heeft meegekregen. Dat nieuwe systeem wordt dan strak en fris opgezet en blijkt vervolgens al die randgevallen en bugs niet te kunnen adresseren, wat dan de komende tien jaar weer allemaal opnieuw toegevoegd moet worden.

We hebben het hier dan over juridische randgevallen. Zaken waarover geen consensus is, moet je niet met een consensusmechanisme beslissen. Neem de situatie dat iemand met een ernstige ziekte een grote transactie doet. Het is goed denkbaar dat dat niet de bedoeling was, en dat die dus teruggedraaid moet worden. In het oude systeem ga je dan naar de rechter, die toetst aan redelijkheid, billijkheid en verwachtingen over en weer en hakt dan een knoop door. Zulk maatwerk krijg je niet in een blockchainsysteem geïmplementeerd. Dat systeem kent alleen de binaire optie dat het klopt en de optie dat het niet klopt.

Natuurlijk, dit is een randgeval en de overgrote meerderheid van de gevallen zijn prima te automatiseren. Maar als ik één ding heb geleerd van het recht, dan is het wel dat iedere situatie een uitzondering of randgeval kent en dat het recht al zesduizend jaar lang daar rekening mee probeert te houden. Dát lijkt me de grote uitdaging voor de blockchain.

Arnoud

Source: Wat is nu echt het juridisch nut van de blockchain? – Ius Mentis