HDR is een technische term die er de afgelopen jaren een beetje ingeslopen is. Wat is HDR nou eigenlijk, wat is het verschil tussen HDR-foto’s en HDR-video’s en hoe bekijk je die?

HDR is een term die vooral bij fotografen al langer bekend is. Het is een afkorting die staat voor high dynamic range. Die term beschrijft beelden met een groter verschil tussen het donkerste en het lichtste onderdeel dan op standaardbeelden.

Het is een term die zowel gebruikt wordt voor fotografie als voor een eigenschap van tv’s, films en series. En dat is verwarrend, omdat HDR bij fotografie iets heel anders is dan HDR bij video’s.

HDR bij fotografie: realistische tot hyperrealistische foto’s

HDR wordt bij fotografie gebruikt als naam voor afbeeldingen die meer lichtbereik vastleggen dan standaard mogelijk is met één foto. Camera’s hebben namelijk een minder groot bereik dan het menselijk oog. Maak maar eens een foto van de ondergaande zon: vaak is die onderbelicht waardoor de foto donkerder oogt dan de werkelijkheid of is het geheel juist overbelicht. De camera legt iets anders vast dan je met je ogen hebt gezien.

Om dat op te lossen, is de HDR-foto bedacht. Daarbij worden snel achter elkaar twee of meer foto’s onder verschillende belichtingen gemaakt. De donkere delen van de scène zijn dan op de overbelichte foto goed te zien, terwijl de lucht juist op de onderbelichte foto mooi uitkomt. Voeg die mooie delen samen tot één afbeelding en je hebt een HDR-foto. Fotografen maken vaak zogenoemde hyperrealistische HDR-foto’s: afbeeldingen die een groter lichtbereik laten zien dan het menselijk oog kan opvangen. Zulke foto’s krijgen een dromerig effect.

Een paar jaar geleden was het maken van HDR-foto’s nog deels handwerk en moesten digitale foto’s naderhand met speciale software worden samengevoegd tot één HDR-foto. Inmiddels kan elke smartphone HDR-foto’s maken, meestal volautomatisch. Het toestel ziet dat de gebruiker een foto wil maken van een scène met grote lichtverschillen of met weinig licht en schakelt dan HDR in. Er worden meerdere foto’s gemaakt en automatisch samengevoegd, met als resultaat een HDR-foto die meer verschillen tussen licht en donker laat zien.

Maar wat is het verschil tussen HDR-foto en HDR-video?

HDR is in feite een trucje om mooiere foto’s te maken onder ingewikkelde omstandigheden. Een HDR-foto ziet er in principe niet anders uit op een scherm dan wanneer die wordt afgedrukt. Bij HDR-video is dat een heel ander verhaal.

HDR-video’s zijn beelden die speciaal zijn gemaakt voor HDR-tv’s die ze kunnen laten zien. Zeker recente 4K-tv’s ondersteunen in de regel ook HDR. Die techniek is de afgelopen jaren in opkomst, omdat het tonen van HDR-video’s pas de afgelopen jaren op commerciële schaal mogelijk is.

In het kort bestaat HDR voor tv’s uit twee delen. Aan de ene kant heb je beelden die zijn opgenomen met de nieuwste camera’s, die in staat zijn veel meer kleuren en lichtverschillen op te vangen. Aan de andere kant heb je de beelden die aan de hand van één van de verschillende HDR-standaarden geschikt zijn gemaakt voor tv’s die ze kunnen afspelen. Via de HDR-standaarden vertellen de video’s hoe tv’s de beelden moeten weergeven.

Wat heeft een tv nodig om HDR-beelden te tonen?

Tv’s hebben schermen die steeds feller zijn, één van de voorwaarden voor het tonen van HDR. Ook hebben de schermen een steeds groter contrast: de mogelijkheid om tegelijkertijd hele lichte en donkere elementen te laten zien. Tel die twee mogelijkheden bij elkaar op en je kunt beelden tonen met schaduwen vol details, met tegelijkertijd een zon in beeld die werkelijk feller schijnt dan de rest van het beeld.

Het contrast is vooral hoog bij oled: die schermen bestaan in feite uit kleurlampjes die individueel aan en uit kunnen. Is het beeld zwart, dan gaan de lampjes op dat deel van het scherm uit. Het zwart is dan ook echt zwart, terwijl zwart er eerder donkergrijs uitziet op lcd-schermen vanwege de altijd brandende backlight.

Toch kunnen ook lcd-schermen HDR tonen, daarvoor wordt onder meer de techniek local dimming gebruikt. Dan zit er niet één grote lichtbak achter een lcd-scherm, maar is de backlight verdeeld in losse stukjes die individueel aan en uit kunnen. Niet zo gedetailleerd als bij oled, maar het scheelt al wel een hoop.

Als laatste spelen de kleuren een belangrijke rol bij HDR. Omdat het zwart donderker kan zijn en het wit lichter, is er tussen die twee uitersten meer plaats voor een groter kleurbereik. Ook bij kleuren lopen oledschermen voorop: de tv’s kunnen meer kleuren tonen en de kleuren ogen vaak ook feller. Toch worden ook lcd-tv’s nog steeds elk jaar wat beter, vooral de betaalbare modellen.

Waar zijn HDR-standaarden voor en waarom zijn het er meerdere?

Om alles niet te ingewikkeld de maken, gaan we niet in op de HDR-classificaties die fabrikanten zelf bedenken. Elke tv-maker geeft weer een eigen naam aan zijn HDR-technologie, afhankelijk van de contrastratio en het kleurbereik. Die eigen classificaties zeggen eigenlijk niet veel.

Let in plaats daarvan op de volgende drie labels: HDR10, HDR10+ en Dolby Vision. Dat zijn de drie belangrijkste standaarden op het gebied van HDR-beelden. Zo’n standaard is noodzakelijk om ervoor te zorgen dat beelden er op HDR-tv’s uitzien zoals de maker bedoeld heeft.

Aan de hand van de verschillende standaarden kunnen makers van films en series aan tv’s vertellen welke delen van het beeld op welke manier moeten worden weergegeven en met welke lichtsterkte. De meestgebruikte standaard is HDR10. Omdat het een open standaard is, is het gebruik gratis en wordt het door alle HDR-tv’s ondersteund. De technologie maakt het mogelijk om de HDR-instellingen per scène of camerashot in te stellen.

Dolby Vision is technisch geavanceerder: filmmakers kunnen dan beeld voor beeld doorgeven hoe beelden getoond moeten worden. Ook is er meer ruimte voor details, zodat licht- en kleurverlopen subtieler toegepast kunnen worden. Daardoor kunnen zelfs binnen één camerashot grote verschillen worden getoond, wat zorgt voor nog realistischere beelden.

Nadeel van Dolby Vision is dat het gebruik geld kost. Zowel videomakers als tv-fabrikanten moeten licentiekosten aan Dolby betalen. Sommige fabrikanten zoals Samsung hebben daar geen zin in. Daarom ondersteunen de tv’s van Samsung geen Dolby Vision. Het concern wil liever de open standaard HDR10+ groot maken. HDR10+ maakt het ook mogelijk om per beeld door te geven hoe die getoond moet worden. Vooralsnog is Dolby Vision veel populairder dan HDR10+.

Wie bieden HDR-beelden aan?

HDR-beelden zijn voornamelijk via videostreaming te bekijken. YouTube en Netflix zijn samen waarschijnlijk de grootste aanbieders van HDR-video’s. Vooral Netflix ondersteunt de techniek flink: veel van de Netflix Originals-series en -films ondersteunen HDR10 of Dolby Vision. Ook Amazon Prime Video ondersteunt die standaarden.

Films in HDR huren of kopen, is ingewikkelder. In Nederland is er maar één partij die films in HDR digitaal verhuurt en verkoopt: Apple. Om die films te kunnen bekijken, is vooralsnog een 4K Apple TV nodig, een losse settopbox die 199 euro kost.

Samsung, Sony en LG bieden in de loop van 2019 echter nieuwe tv’s met ondersteuning voor AirPlay 2, de streamingstandaard van Apple. Met AirPlay 2 kunnen gebruikers vanuit iTunes op hun iPhone of iPad films huren en die streamen naar hun nieuwe tv in 4K HDR. Tv’s van Samsung krijgen zelfs een ingebouwde iTunes-app voor het huren en kopen van 4K HDR-films.

Het kijken van HDR-films vanaf schijfjes is ook mogelijk. De nieuwste ultra-hd-Blu-ray-films ondersteunen 4K. Daarvoor is wel een ultra-hd-Blu-ray-speler nodig. De schijfjes zijn ook relatief duur: films kosten al snel 30 euro of meer, seizoenen van series zijn nog duurder.

Vooralsnog wordt HDR nog niet ondersteund door de Nederlandse tv-providers. Die zenden uit in full-hd. De eerste experimenten met het uitzenden in 4K-resolutie zijn pas net begonnen. Het duurt vermoedelijk nog een aantal jaar voordat de aanbieders de ondersteuning van HDR überhaupt gaan testen.

https://www.nu.nl/gadgets/5698703/wat-is-hdr-wat-heb-je-eraan-en-wat-heb-je-ervoor-nodig.html