“Hypotheekverstrekkers gaan toestemming voor toegang tot studieschuld bij DUO opvragen”, las ik in het AD vorige week. Momenteel hebben hypotheekverstrekkers hier standaard geen informatie over, zodat het kan gebeuren dat mensen een hogere hypotheek krijgen dan verstandig zou zijn als wél rekening zou zijn gehouden met de DUO schuldpositie. Maar softwarebedrijf Ockto gaat komende maand de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) toevoegen als databron voor hypotheekverstrekkers. Wel alleen toegankelijk na toestemming van de lener. En dat is wat mij betreft weer een mooi voorbeeld van waarom toestemming vragen onder de AVG niet werkt.

Natuurlijk, ik weet dat onder de AVG toestemming vrijelijk gegeven moet worden en deze toestemming afgedwongen is en dus niet rechtsgeldig, dus geen probleem. Welles. Want reken maar dat er een verhaal is waarom dit niet ‘echt’ dwang is, zoals dat altijd gaat wanneer je gaten in een wet laat die probeert mensenrechten te borgen. Kijk maar, daar gaan we:

Ook is het mogelijk dat de hypotheekverstrekkers het voor hun klanten gaan verplichten om toegang te verschaffen tot hun DUO-gegevens. Als je dat als klant niet wil, zul je naar een bank moeten gaan die dat niet verplicht stelt. Maar als ze het allemaal eisen, ontkom je er niet aan.

Aldus de ICT-leverancier die het toestemmingsknopje gaat bouwen. Want iedereen heeft standaard tientallen aantrekkelijke offertes voor hypotheek, en de vrije markt biedt vast ruimte voor verstrekkers die privacyvriendelijke hypotheken bieden waarbij de klant te veel leent. Nee precies.

Bijgevolg wordt er gewoon een toestemmingsvraag gesteld die ‘vrij’ geweigerd mag worden, maar ja hypotheken weigeren mag ook en je kunt tenslotte ook huren. Dus dat duurt wel een paar jaar tot het Europees Hof van Justitie zegt dat dit niet vrijwillig was. En zo gaat het dan elke keer met afgedwongen toestemming. We ‘vragen’ het gewoon, weigeren heeft gevolgen maar het lijkt net vrijwillig genoeg dat handhaven niet triviaal is. En het lijkt een redelijke vraag want schulden meld je toch gewoon? Dat is in je eigen belang toch?

Nope. Mensen willen graag een huis kopen, en rationeel is het op korte termijn beter een schuld te verzwijgen. Dan krijg je betere hypotheek. De schuldenlast zien we daarna wel, en in de toekomst verdien je meer dus het lost zich op, toch? Maar vooral: als je mensen de optie van toestemming geeft, dan zeg je: jij mag kiezen, het maakt niet uit of je A of B doet. En dat is oneerlijk als je vervolgens ze wél consequenties geeft als ze B (verzwijgen) kiezen. Als je niet wil dat mensen kiezen, moet je ze geen keuze geven.

(En ja, ik weet dat de AVG ook zegt dat met consequenties “ten sterkste rekening gehouden” wordt bij de vraag of toestemming vrij is. Maar dat is slappehapcompromis van EU wetgever. Kun je niets mee en gebeurt ook niets mee. )

Natuurlijk is het zorgelijk dat een hypotheeknemer een grote schuld kan verzwijgen. Maar volgens mij moet dat dan wettelijk geregeld, zodat er over nagedacht is of en wanneer deze schuld bekend moet En er waarborgen in de wet zijn wie er bij mag en wanneer. Bijvoorbeeld als het maandbedrag 1/4e van je inkomen is, want als daar dan ook nog een DUO schuld bovenop zit dan wordt het te veel. Of wanneer het totaalbedrag meer dan 3 ton is, of zoiets.

Of je zegt, kennis van volledige schuldstatus is nodig om fatsoenlijk hypotheekaanbod te doen. Dan is het noodzaak overeenkomst en dan moeten mensen het geven.

“Overigens is de minister niet de enige die wil voorkomen dat oud-studenten hun studieschuld verzwijgen.” Prima dus, maak een wetsvoorstel dat banken hierbij moeten mogen. Maar ga niet doen of mensen dit vrijwillig willen geven.

Arnoud

Source