door: Daan Rijsenbrij
De overheid is er voor de burgers, niet andersom. De overheid dient meer ruimte tot initiatief te geven aan haar ambtenaren. Dit zijn twee van tien uitgangspunten voor een moderne overheid in een open brief aan de informateur, gezien vanuit het standpunt van een digitale architect. Wellicht kan deze open brief onderdeel worden van het coalitieakkoord op hoofdlijnen.
Uitgangspunten voor een moderne overheid, gezien vanuit het standpunt van een digitale architect
1. De overheid is er voor de burgers, niet andersom
De klant (burger, bedrijf, andere overheidsorganisatie) staat centraal. Dus de dienstverleningsprocessen op uitvoerend niveau met de ondersteunende IT, dienen te worden ontworpen vanuit de behoefte van die klant. Vervolgens dienen die dienstverleningsprocessen en de IT in samenhang te worden gebouwd.
2. Meer aandacht voor de uitvoerende ambtenaren
Daarna komt de cruciale positie van de ambtenaren op uitvoerend niveau. Voor hen dient een eenvoudig beeld te worden gemaakt van de werksituatie waarin zij (gaan) functioneren. Hun werk dient te worden ondersteund door mensvriendelijke IT. Juiste en werkbare discretionaire bevoegdheden dienen te worden ingebouwd en gefaciliteerd door eenvoudige IT-oplossingen.
3. De overheid dient meer ruimte tot initiatief te geven aan haar ambtenaren
De overheid heeft moderne besturingsmodellen nodig die passen in het digitale tijdperk, voor managers op alle niveaus. Zorg voor digitale geletterdheid van alle ambtenaren.
4. Alles draait om data
Voor een groot deel zijn overheidsorganisaties data-fabrieken. Aanvragen bijvoorbeeld (geconcretiseerd met data) worden naast wet- en regelgeving getoetst aan reeds eerder verzamelde data, en vervolgens beantwoord in bijvoorbeeld beschikkingen onderbouwd met data. Dit vereist een datacentrische opbouw van de IT.
5. Het functioneren van de overheid hoort begrijpelijk te zijn
De overheid hoort maximaal transparant te zijn. Combinatie, aggregatie en rapportage van data dient eenvoudig en transparant te geschieden opdat burgers, bedrijven, de Tweede Kamer en het kabinet weten hoe het overheidsapparaat functioneert.
6. De participerende, meedenkende burger
De overheid hoort platformen van alle digitale diensten ter beschikking te stellen die gebruikt kunnen worden door burgers, bedrijven en ambtenaren.
Burgers dienen te worden geënthousiasmeerd om te participeren in het overheidsgebeuren. Zij dienen de ruimte te krijgen om de overheid te helpen en bij te sturen.
7. Rol van de Algemene Rekenkamer
Adviezen van de Algemene Rekenkamer op IT-gerelateerde gebieden zijn niet vrijblijvend. Zij moeten worden uitgevoerd tenzij onderbouwd wordt dat ze niet uitvoerbaar of onwenselijk zijn. Het eindoordeel hierover wordt genomen door de Tweede Kamer.
8. Een zelfredzame overheid
De overheid mag nimmer afhankelijk zijn van externe partijen voor haar informatiehuishouding, noch voor haar IT.
9. Wees duidelijk over IT-verantwoordelijkheden
Bij grote IT-gerelateerde veranderingen dient publiekelijk duidelijk te zijn wie de opdrachtgever, de architect en de opdrachtnemers zijn.
10. Bewaak de centjes van de belastingbetaler
Grote financiële investeringen op het gebied van IT dienen expliciet te worden beoordeeld door het ministerie van Financiën op basis van een kosten/opbrengsten-analyse. Zeker als die trajecten langer duren dan een kabinetsperiode. Het IT-dashboard van de overheid dient eenvoudig en volledig te zijn, zodat IT-onderlegde burgers kunnen meekijken naar de IT-prestaties van de overheid.
Daan Rijsenbrij is architect in the digital world and personal IT-coach
Deze notitie is gebaseerd op zes eerdere notities van in totaal twintig notities over het onderhavige onderwerp. Deze zes notities staan op veel plaatsen op het web, maar kunnen ook bij mij worden opgevraagd: daan@rijsenbrij.eu
