MijnOverheid.nl voldoet aan alle verplichte toegankelijkheidseisen, dankzij een gestructureerde aanpak en het doorzettingsvermogen van het team achter de website. Esther Thomas-Laros en Chris de Heij van Logius vertellen hoe zij dit hebben aangepakt. Wat waren eyeopeners, en welke tips hebben zij voor andere organisaties?
Niemand buitensluiten
“Digitaal wordt steeds meer het ‘normaal’, en normaal moet er zijn voor iedereen.” Aan het woord is Esther Thomas-Laros, werkzaam als Product Owner voor MijnOverheid bij Logius. “Wij willen dat MijnOverheid beschikbaar en toegankelijk is voor iedereen, zodat niemand wordt uitgesloten.” Chris de Heij, front-end developer bij haar team, is het met haar eens: “MijnOverheid is simpelweg voor iedere burger relevant.”
In 2 jaar naar status A
MijnOverheid.nl is in 2020 na een redesign getoetst op toegankelijkheid. Daar kwamen diverse verbeterpunten uit, die het team gestructureerd heeft opgepakt. Eind 2021 was er weer een toets, met een hertoets in januari 2022.
Na de eerste toetsing heeft het team hard gewerkt, vertelt Thomas-Laros. “Van het aanpassen van de opbouw van tabellen tot het herschrijven van teksten en het verbeteren van foutmeldingen.” Dat kostte veel tijd: “De periode tussen de eerste en tweede toetsing hebben wij nodig gehad om, naast de normale werkzaamheden, alle bevindingen te verwerken. Bijna 2 jaar dus.”
Wat heeft het team gedaan om status A te bereiken?
1. Leren van ervaringsdeskundigen
Thomas-Laros nodigde de Oogvereniging uit om als team meer te leren over de ervaringen van mensen met een beperking. Een echte eyeopener. “Zelf ervaren en begrijpen waarom het zo belangrijk is om toegankelijk te zijn. Hoe het is om voorleessoftware te gebruiken en je site te bedienen zonder muis. Het niet denken voor een ander, maar juist leren van onze collega-burgers, heeft veel inzichten opgeleverd.”
Haar gouden tip: ga eens in de schoenen van iemand met een beperking staan, door ervaringsdeskundigen uit te nodigen. “Weten waar je het voor doet, helpt.”
2. Doorzettingsvermogen en creativiteit
MijnOverheid.nl moet niet alleen toegankelijk, maar ook veilig en gebruiksvriendelijk zijn. Dat leidde soms tot interessante vraagstukken. Thomas-Laros: “Een voorbeeld hiervan is het gebruik van een captcha op ons contactformulier (een reactietest om te bepalen of er sprake is van een menselijke gebruiker). Vanuit informatiebeveiliging een voorwaarde, omdat je niet wilt dat een spambot je site platlegt. In het geval van een visuele beperking is het echter onmogelijk om aan te vinken op welke foto’s je bruggen of stoplichten ziet…
In overleg met elkaar hebben we gelukkig een alternatief kunnen bieden. De captcha tonen we niet direct, maar pas na een aantal foutieve invoerpogingen. Daarnaast bieden we een alternatief, waarbij je na het inloggen de captcha helemaal niet meer gepresenteerd krijgt. Een voorbeeld van een verbetering op gebruiksgemak, waarbij, met enige creativiteit, veiligheid en toegankelijkheid gecombineerd is.”
3. Processen aanpassen
Toegankelijkheid is verankerd in het hele ontwikkelproces. Het team neemt de toegankelijkheidseisen vanaf de eerste fasen mee. Dat begint al bij het ontwerp en het inschatten van benodigde werkzaamheden voor realisatie van een onderdeel.
Daarnaast is toegankelijkheid onderdeel van de ‘Definition of Done’ waar het team mee werkt. Thomas-Laros: “Een nieuw stukje ontwikkeling mag pas naar productie op het moment dat onze testers op toegankelijkheid getoetst hebben, bijvoorbeeld met voorleessoftware.”
Ook De Heij benadrukt het belang van structureel intern testen: “Als ontwikkelaar heb je niet altijd de mogelijkheid om zelf op alle variaties van apparaten te testen. Dan komt de zorgvuldigheid van testers om de hoek kijken. Door hun ervaring in het testen met screenreaders, is dat wat wij opleveren ook daadwerkelijk toegankelijk.”
Op technisch vlak wordt zoveel mogelijk geautomatiseerd. Zo zijn in de ontwikkelstraat voorwaarden ingebouwd waaraan de code moet voldoen. Het team werkt op dit moment bovendien aan manieren om al in een vroeg stadium automatisch te toetsen op bepaalde toegankelijkheidseisen.
Ook aan de slag met toegankelijkheid?
Leerpunten
Terugkijkend op het traject denkt Thomas-Laros dat ze de verwachtingen rond het toepassen van de toegankelijkheidsstandaard beter had kunnen managen. “Kennis van WCAG ligt niet zomaar op de plank. Graag had ik vooraf meer bewustwording gecreëerd en het verwachtingspatroon voor mijzelf en het team gemanaged. Het is soms wat taai en niet eenvoudig, maar stap voor stap kom je er wel. Ook al duurt het soms wat langer.”
De belangrijkste tip: begin
‘Begin’, dat vat samen wat Thomas-Laros en De Heij willen zeggen tegen organisaties die nog niet zo ver zijn. Thomas-Laros: “Start met een nulmeting. Breng in kaart waar de verbeterpunten liggen. Zo kun je met je team kijken waar de eenvoudig op te pakken verbeteringen liggen en groei je stap voor stap in de materie.”
De Heij vult aan: “Begin in ieder geval met het identificeren van de meest cruciale onderdelen die toegankelijk moeten zijn. Als je bijvoorbeeld een dienst aanbiedt via een webformulier en dit formulier is niet voor iedereen correct te doorlopen, is dat een goede eerste stap om naar te kijken. Zeker als overheidsorganisatie heb je natuurlijk een verantwoordelijkheid om hier tijd voor te maken.”
Een veelomvattende klus
Thomas-Laros sluit af met een waarschuwing. “Zonder tijd of beschikbare expertise kom je helaas minder ver. De ervaring leert dat het voldoen aan alle richtlijnen tijd en inspanning kost.” Haar advies is dan ook: zorg dat voldoende tijd wordt vrijgemaakt voor het doorvoeren en testen van verbeteringen. “Het is een veelomvattende klus, waarbij het alle lagen van je product raakt.”
De Heij voegt hier aan toe: “Neem toegankelijkheid direct mee in het ontwikkel- en ontwerpproces, en probeer niet achteraf in 1 keer je website helemaal toegankelijk te maken. Als je hier in een vroeg stadium bij stilstaat dan is het makkelijker om kansen te zien om zaken op een toegankelijke manier te implementeren.”
Het team achter MijnOverheid
Esther Thomas-Laros en Chris de Heij werken bij het team Portal3 van MijnOverheid van Logius. De focus van het team ligt op de interactie met de eindgebruiker, de presentatielaag.
Als dev-ops team zorgen zij voor de ontwikkeling, bouw, test, deployment (het beschikbaar stellen van de programmatuur op productie) en het beheer van MijnOverheid. Dit doen ze samen met een tweede dev-ops team dat gericht is op alles onder de motorkap, een designteam en een team dat zorgt voor de infrastructurele basis.
