Waar Oekraïne het juist moet hebben van online media, is Rusland heel sterk gericht op het binnenland, zegt Pijpers. “Rusland maakt heel erg gebruik van de staatsmedia en Oekraïne meer van sympathisanten. Op dit moment lijkt die laatste strategie het beste te werken.”
Er is een soort parallelle werkelijkheid ontstaan. “De Russische overheid weet dat er vrij weinig informatie Rusland inkomt, de rest hopen ze te kunnen gebruiken in hun voordeel”, zegt Han Bouwmeester, universitair docent militaire strategie aan de Nederlandse Defensie Academie. Als voorbeeld noemt hij de aanval op het ziekenhuis in Marioepol, eind vorige week. “Aanvallen die ze zelf hebben uitgevoerd, schrijven ze toe aan Oekraïense terroristen.”
Russische trollenfabrieken – die in 2016 nog gefocust waren op de Amerikaanse verkiezingen – lijken nu vooral gericht op Rusland zelf, zegt Gwenda Nielen. Zij is directeur van Tilt, een platform dat desinformatie tegengaat. “Dat is de machtsbasis die nu verstevigd moet worden en politiek stabiel moet zijn.”
Naar buiten toe probeert Rusland vooral twijfel te zaaien, zegt Pijpers. Als voorbeeld noemt hij berichten dat de VS geld zou geven aan labs in Oekraïne waar biologische wapens gemaakt worden. Niet alleen Russische staatsmedia, maar ook op sociale media en bekende conservatieven zijn hiermee aan de haal gegaan. Er zijn wel biologische labs in het land, maar die zijn juist bedoeld om de productie van dergelijke wapens te voorkomen, schrijft The New York Times in een factcheck.
“Dat verhaal wordt nu compleet uitgebuit door de Russen”, zegt Pijpers. “Het wordt geframed, bepaalde elementen worden weggelaten. Waardoor wij mogelijk gaan twijfelen.” Doel daarvan is, zegt hij, dat de Westerse steun voor Oekraïne afneemt.
Winnaar informatieoorlog?
De vraag die overblijft: is er al een ‘winnaar’ aan te wijzen in de informatieoorlog? Pijpers vindt het nog lastig te zeggen. “Je ziet in ieder geval wel dat boodschappen van de Oekraïense kant meer worden gelezen en beter binnenkomen. De Russen veroorzaken meer irritatie.”
“In de internationale opinie is Oekraïne zeker aan de winnende hand”, zegt Wijermans. “Hiervoor wist niemand van het bestaan van Zelensky. Nu is iedereen fan van de Oekraïense president.” Maar ze wijst er ook op dat dit slechts een dimensie van de oorlog is. “Die win je hiermee niet. Als de tanks binnenrollen verlies je alsnog.”
