Auteursrechtelijk beschermde films, boeken en muziek mogen in Nederland niet gedownload worden, maar hoe zit het precies? In dit artikel leggen we het uit.
Wat is auteursrecht?
De downloadkwestie draait grotendeels om auteursrechten. Iets wat door iemand is gemaakt, moet beschermd zijn, zodat anderen daar niet mee aan de haal kunnen gaan. Dankzij het auteursrecht heeft een maker (de auteur) altijd het recht om te bepalen wat er gebeurt met werken die hij of zij heeft gemaakt.
De Auteurswet beschermt makers van “werken van letterkunde, wetenschap of kunst”. Hieronder vallen ook films, series, muziek en boeken.
Mag je muziek of films delen (als je het al eens hebt gekocht)?
Werk dat auteursrechtelijk is beschermd, mag niet zomaar worden gekopieerd en gedeeld. Ook is het niet toegestaan om te linken naar illegaal aanbod.
Voor eigen gebruik mag van films en muziek een kopie gemaakt worden, als je die kopie maar niet weggeeft, uitleent of verkoopt. Dat mag alleen met het originele exemplaar. Games en software mogen helemaal niet worden gekopieerd.
Tot vijf jaar geleden was downloaden nog toegestaan. Dat werd destijds gezien als het maken van een thuiskopie.
“Als je een boek hebt dat je op een e-reader wil lezen, dan kun je een pdf maken van dat boek”, zegt BREIN-directeur Tim Kuik. “Maar je mag hem niet illegaal downloaden omdat je het echte boek hebt. Dat is iets anders. Als je een cd hebt en je wil het album op vinyl, dan zul je die ook opnieuw moeten kopen.”
De directeur vergelijkt dit met het fotograferen van een schilderij in een museum. “Je kunt er een foto van maken, maar de intellectuele eigendom is van de schilder. Die bepaalt of je er bijvoorbeeld een ansichtkaart van mag maken.”
Mag je films en series wel downloaden of streamen?
Naast het uploaden is ook het downloaden van auteursrechtelijk beschermd materiaal verboden. Stichting BREIN vergelijkt het met winkeldiefstal. “Je neemt een boek of muziekalbum toch ook niet zomaar uit de winkel mee? En in de bioscoop betaal je toch ook voor je kaartje?”
Rechthebbenden ondervinden schade van illegale downloads, want hierdoor wordt minder verkocht. Zo lopen auteurs inkomsten mis.
Inmiddels zijn er veel legale streamingdiensten zoals Netflix, Spotify en Videoland. Maar er zijn ook illegale streamingwebsites waarop muziek beluisterd kan worden en bijvoorbeeld series en films gekeken kunnen worden. Dit is eveneens verboden.
Volgens BREIN wordt bij streamen ook een kopie gemaakt. “Ook al is die kopie tijdelijk. Het is alleen toegestaan als de bron legaal is.”
Wat als je toch beschermd materiaal downloadt?
Stichting BREIN richt zich vooral op aanbieders en uploaders van illegale content. Maar rechthebbenden kunnen zelf ook rechtszaken aanspannen. In Nederland is filmdistributeur Dutch FilmWorks bezig om downloaders aan te pakken. In 2018 verzamelde Dutch FilmWorks IP-adressen van gebruikers die de film The Hitman’s Bodyguard hadden gedownload.
Het bedrijf klopte daarna bij internetprovider Ziggo aan om te achterhalen welke personen achter de adressen zitten en deze Ziggo-klanten vervolgens een schikkingsvoorstel te kunnen sturen. Dutch FilmWorks was van plan om downloaders een schikkingsbedrag van 150 euro te laten betalen om een rechtszaak te voorkomen.
Ziggo wil de namen, adressen en woonplaatsen echter nog niet delen. Een rechtbank besloot begin dit jaar dat Dutch FilmWorks beter moet onderbouwen wat de filmdistributeur met de gegevens wil doen. Pas als dat duidelijk is, wordt Ziggo eventueel gedwongen om informatie te verstrekken. Het hoger beroep loopt nog.
Wat gebeurt er als je toch illegaal materiaal online zet?
Stichting BREIN probeert aanbieders tegen te houden. “We zoeken sites en groepen waar illegaal content wordt geüpload”, zegt Kuik. “We zoeken uit wie erachter zit of wie de tussenpersonen zijn. Eerst spreken we die mensen aan en zeggen we: ‘We hebben bewijs dat je dit doet, stop ermee.’ De aanbieder kan dan bijvoorbeeld schikken, zodat er geen rechtszaak komt.”
Het bedrag hangt van meerdere zaken af. “We kijken bijvoorbeeld naar de inbreuk, maar ook naar hoeveel geld iemand heeft. Het heeft geen zin om iemand een enorm schikkingsbedrag op te leggen als diegene dat helemaal niet kan betalen.” Bezwaar maken kan wel, maar dat is volgens Kuik niet slim. “We doen dit alleen als we het echt zeker weten. Dus het wordt alleen maar duurder.”
BREIN kijkt ook naar de vindbaarheid van illegaal aanbod. “Google moet zorgen dat er geen illegale bronnen zijn”, zegt Kuik. “De meerderheid kijkt in zoekmachines alleen naar de eerste drie resultaten, dus daar moeten ze in elk geval niet staan.”
BREIN denkt niet dat illegaal downloaden helemaal te stoppen is. Het doel is daarom om dit zó lastig te maken dat de meeste mensen naar legale bronnen gaan.
Mag een streamingkastje met een goedkoop abonnement wel?
Als “oplossing” voor illegaal downloaden kwamen er IPTV-abonnementen. Vaak gaat het om goedkope kastjes voor aan de tv, waarmee gebruikers voor 10 of 15 euro per maand toegang krijgen tot veel betaalkanalen.
Ook dit klopt niet, schrijft BREIN. “Betaalkanalen kosten vaak apart al 10 euro. Dan weet je wel hoe laat het is. Streamen uit onrechtmatige bron is – net als downloaden – niet toegestaan en dus strafbaar.”
“Mensen zien het als dingen, dan is het makkelijk”, zegt Kuik. “Het is een ding en dus niet persoonlijk, maar de content wordt gemaakt door mensen. Er heeft een schrijver aan gewerkt, een uitgever en nog veel meer mensen. Als jij illegaal downloadt, dan is dat jatten, want die mensen leven van de opbrengst. Het gaat hier om werken en daarvoor betaald krijgen.”
“Als het gratis is, verzinnen mensen altijd wel wat”, zegt de BREIN-directeur. “Toen er geen legaal aanbod was, hoorde je daar veel mensen over. Nu is er veel aanbod en is dat geen excuus meer. En als je dan toch een excuus verzint, loop je ergens tegenop en krijg je een boete. Ook als consument moet je je bewust zijn van de impact van illegaal handelen.”
