Roddelen over klasgenoten en elkaar uitdagen om extreme dingen te doen. Op socialemediaplatforms als TikTok en Snapchat gebeurt het regelmatig. Grenzen opzoeken hoort ook gewoon bij volwassen worden, zeggen experts. Of dat nou offline gebeurt of op apps.
Een leraar die zou aanpappen met een leerling of een meisje in de klas dat zwanger zou zijn geraakt. Op meerdere scholen doken de afgelopen weken Gossip Girl-accounts op. Via die accounts, die worden beheerd door leerlingen, worden roddels over andere leerlingen en docenten gedeeld. Dat gebeurt naar het voorbeeld van de serie Gossip Girl, waarin de hoofdrolspeelster roddels over school verspreidt via haar blog.
Bij de Kindertelefoon kwamen meerdere meldingen over roddelkanalen op TikTok binnen. Directeur Roline de Wilde sprak over zorgelijke signalen. Volgens haar overzien jongeren de gevolgen van hun actie vaak niet. Zo kunnen het opjutgedrag en de pesterijen op de apps leiden tot depressiviteit en fysieke schade bij scholieren.
Dit haalt het slechtste in jongeren naar boven, maar roddelgedrag was er vroeger ook al, zegt oprichter Justine Pardoen van Bureau Jeugd en Media. “Dat kinderen worden beschadigd en buitengesloten is niets nieuws, dat gebeurt al ik weet niet hoelang.”
Dat dat gedrag is verplaatst naar de online wereld gebeurt ook al tijden. “Eerst op CU2, toen op Facebook”, zegt Pardoen. “Ook daar werden al pagina’s aangemaakt onder de naam van een ander. Dan werden foto’s van slachtoffers gebruikt om te doen alsof ze afschuwelijke dingen zeiden.”
‘Sociale media zelf slechts deel van de oplossing’
Snapchat en TikTok zeggen zelf dat er op hun platforms geen ruimte is voor dit soort gedrag. Maar niet alles wordt gerapporteerd of gevonden. Dus blijft het aanpakken van pestgedrag een kat-en-muisspel.
Maatregelen van sociale media zelf zijn dan ook slechts een deel van de oplossing, zeggen experts. “Ergens houdt hun verantwoordelijkheid op”, zegt pedagoog Krista Okma. Zij ziet dat sociale media steeds beter hun best doen om jongeren te beschermen, met nieuwe functies en scherper toezicht. “Maar wij vormen met zijn allen de omgeving van een kind en hebben daarin een verantwoordelijkheid. Niet alleen de ouders, ook de school, ook socialemediabedrijven.”
Volgens Pardoen zoeken jongeren niet bewust slechte dingen op. “Maar ze zoeken wel grenzen op”, zegt ze. “De invloed en druk vanuit een groep op school, de sportclub of online wordt groter dan die van hun ouders. Maar dat hoort ook gewoon bij volwassen worden. In de opvoeding moet je daarom voortdurend in gesprek blijven.”
Herhalen en informeren
Houd jongeren daarom constant een spiegel voor, zeggen de experts. Want vaak hebben ze zich niet ingeleefd in een ander, al zeggen ze misschien van wel. “Het empathisch vermogen is nog niet ontwikkeld in die koppies”, zegt Pardoen. “Dus blijf het aan ze vragen: heb je er weleens over nagedacht wat dit met de ander doet?”
Dat blijven herhalen heeft uiteindelijk wel nut voor de ontwikkeling van empathie, zegt ook Okma. “Je kan alleen goede keuzes maken als je kennis en informatie hebt”, zegt ze. Op school kunnen jongeren daarbij worden geholpen door in lesprogramma’s ook stil te staan bij sociale media en de effecten daarvan.
“Uiteindelijk maakt iedereen zijn eigen keuzes, maar wees dan op zijn minst goed geïnformeerd. De belangrijkste les is eigenlijk simpel: doe online niet wat je in het echte leven ook niet zou doen.”
