De radiotelescoop LOFAR heeft de scherpste beelden van heelallen buiten de Melkweg tot nu toe gemaakt, meldt het Nederlandse instituut voor radioastronomie ASTRON dinsdag. Dit was mogelijk door meer dan 70.000 radioantennes in te zetten, die de lens van de telescoop vormen.
LOFAR staat voor Low Frequency Array. Het bestaat uit een netwerk van tienduizenden radioantennes in negen Europese landen. Ze staan in Duitsland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Polen, Ierland, Letland, Italië en Nederland.
De antennes vormen met elkaar een soort lens met een diameter van 2.000 kilometer. De lens maakt beelden op FM-frequenties die – in tegenstelling tot bronnen met een kortere golflengte zoals licht – niet worden geblokkeerd door stofwolken en gas die astronomische objecten kunnen bedekken.
Het zwaartepunt van de telescoop ligt in het Drentse Exloo en het netwerk wordt aangestuurd door een supercomputer in Groningen. Deze verzamelt en combineert de data van de antennes en maakt er afbeeldingen van. Hierdoor kunnen astronomen beter waarnemen wat er in andere sterrenstelsels gebeurt.
Voor het maken van de beelden was een jarenlange voorbereiding nodig. Dat komt door de grote hoeveelheid antennes en de spreiding daarvan. Normaliter worden niet alle antennes in het netwerk ingezet om ‘foto’s’ te maken. Alleen de Nederlandse antennes werden ingezet, die een lens met een diameter van 120 kilometer vormen. Nu meer dan 70.000 antennes zijn gebruikt, zijn de afbeeldingen twintig keer scherper dan eerdere beelden.
Radiobron Hercules A wordt aangedreven door een superzwaar zwart gat in zijn centrum.
Radiobron Hercules A wordt aangedreven door een superzwaar zwart gat in zijn centrum.
Foto: ASTRON
Nieuwe beelden laten beter zien wat er in zwarte gaten gebeurt
Zo zijn superzware zwarte gaten beter te zien. Dit zijn zwarte gaten die materie verslinden en deze in de vorm van krachtige gasstromen (jets) de kosmos weer in spuwen. Deze stralen zijn niet met het blote oog te zien, maar zijn goed zichtbaar op de nieuwe beelden.
“Met deze nieuwe beelden kunnen we zien wat er werkelijk gebeurt wanneer superzware zwarte gaten jets uitspuwen”, zegt Neal Jackson van University of Manchester.
