Wat gebeurt er na het referendum over de ‘aftapwet’?

In deze ‘aftapwet’ wordt vastgelegd hoe alle soorten internetverkeer ongericht afgetapt mogen worden. De initiatiefnemers van het referendum verwijzen er ook naar als de ‘sleepwet’.

In dit artikel lopen we het proces na het referendum langs. De inhoud van de nieuwe wet behandelen we in onderstaand verhaal:

Raadgevend referendum

Het referendum werd aangevraagd door een Nederlandse groep burgers. Zij moesten 300.000 handtekeningen inzamelen om het referendum goed te laten keuren. Uiteindelijk werden er 417.000 verzameld, waarvan 384.000 volgens een steekproef geldig waren.

De uitslag van het referendum zal pas geldig zijn bij een opkomst van minstens 30 procent van de kiesgerechtigden. Bij het referendum over Oekraïne was dat spannend, maar bij het aftapwetreferendum zal de doelstelling vermoedelijk makkelijker worden behaald. Deze vindt namelijk tegelijkertijd plaats met de gemeenteraadsverkiezingen.

Het betreft een raadgevend referendum, wat betekent dat de uitslag enkel als advies dient voor de regering. Een meerderheid aan tegenstemmen garandeert daarom niet dat de wet wordt afgeschaft of herzien.

Dit is het laatste raadgevende referendum dat in Nederland zal plaatsvinden. De wet die dergelijke referenda mogelijk maakt werd eind februari afgeschaft.

Wat wordt er gevraagd?

Op het referendumformulier zal alleen worden gevraagd of de stemmer voor of tegen de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten is.

Wanneer weten we de uitslag?

Er kan op 21 maart tot 21.00 uur worden gestemd. Tegen die tijd zullen exitpolls een inschatting van de uitslag van het referendum bieden, vermoedelijk gelijktijdig met de exitpolls van de gemeenteraadsverkiezingen.

Na de stemming zal de Kiesraad de definitieve uitslag na twee dagen delen. Tegen die uitslag kan dan nog formeel bezwaar worden gemaakt.

Wat als de meerderheid voor is?

De uitslag wordt gepresenteerd aan de Tweede Kamer, die kan onderstellen dat een meerderheid akkoord is met de huidige plannen. De wet wordt dan vermoedelijk zonder grote veranderingen later dit jaar ingevoerd.

Het doel is op dit moment om de wet vanaf 1 mei 2018 in te voeren. Eerst was het plan om de wet al op 1 januari te laten ingaan, maar er was vertraging bij het vinden van leden voor een nieuwe toetsingscommissie.

Wat als de meerderheid tegen is?

Bij een meerderheid aan tegenstemmers heeft de regering twee opties. Ten eerste kan het parlement voorstellen om de wet in te trekken. Bij een meerderheid aan stemmen zal dit ook gebeuren en blijft de oude Wiv in Nederland gelden. Deze bevat geen bevoegdheden voor de grootschalige internettaps die in de nieuwe wet wel staan.

Omdat het referendum niet bindend is, kan ook worden voorgesteld om het parlement de uitslag links te laten liggen. Gaat een meerderheid daarmee akkoord, dan zal de wet vanaf 1 mei zoals gepland in werking treden.

Meerdere regeerpartijen lijken te neigen naar die tweede optie. CDA-leider Sybrand Buma beweerde eind oktober dat het kabinet de uitslag van het referendum zelfs wil negeren. Volgens hem was er niet sprake van een “echt referendum”.

Alexander Pechtold (D66) noemde de uitspraak van Buma “onverstandig”, maar benadrukte ook dat hij de wet liever niet intrekt. “Dat lijkt mij niet verstandig. In tijden van terroristische dreigingen hebben we een goede en een bij deze tijd passende wet nodig”

Volgens VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff moet Buma zelf weten wat hij zegt.  De VVD’er wil vooral in discussie gaan na de volksstemming. “De uitkomst het referendum leg je naast de belangen van de staatsveiligheid. En die zijn zwaar. Het zal niet meevallen om mij ervan te overtuigen dat die wet niet nodig is.”

Premier Mark Rutte benadrukt dat het resultaat in elk geval besproken zal worden. “We gaan het heel serieus nemen en van een oordeel voorzien”, vertelde hij in een livestream op Facebook.

Oppositie

De Wiv had vorig jaar een meerderheid in de Tweede Kamer, maar het is nog de vraag of een stemming over het referendum vergelijkbaar zal verlopen. De PVV stemde afgelopen jaar bijvoorbeeld in met de nieuwe aftapwet, maar PVV-leider Geert Wilders was kritisch op Buma toen hij zei het resultaat te willen negeren.

Het referendum zal in elk geval leiden tot een politieke discussie. Eentje waarbij veel partijen al hebben gezegd niet snel van hun standpunt te willen veranderen. Of de daadwerkelijke uitslag daar invloed op zal hebben, ontdekken we in de komende weken.