Achtergrond: wat we weten over de Russische inmenging op sociale media

Wat is er gebeurd?

Uit informatie van steeds meer bronnen blijkt dat Russische accounts op sociale media invloed probeerden uit te oefenen op meerdere manieren. Daarbij werden onder andere advertenties ingekocht bij sites zoals Facebook, Twitter en Google. In deze reclame werd onder andere verwezen naar nepnieuws met als doel om de Amerikaanse verkiezingen te beïnvloeden.

Zowel Twitter als Facebook hebben meerdere accounts aangetroffen die gebruikt zouden zijn om advertenties in te kopen tijdens de verkiezingsperiode, maar ook om zich te mengen in bijvoorbeeld discussies en op die manier invloed uit te oefenen. Op Twitter waren bijvoorbeeld accounts actief die hun voorkeur voor Trump als president deelden, maar deze accounts bleken achteraf te worden beheerd door Russische partijen.

Uit onderzoek van CNN blijkt dat er ook werd geadverteerd op YouTube, Tumblr en Instagram. De Russen zouden bovendien via het spel Pokémon Go invloed hebben uitgeoefend, stelt de nieuwssite.

In oktober startte Microsoft een onderzoek naar zijn eigen advertentieplatform, om te zien in hoeverre Russen daar advertenties tijdens de verkiezingen inkochten.

Hoe groot was de invloed van Rusland?

Het is onduidelijk hoe groot de invloed van de Russen is geweest op de verkiezingen. Onderzoekers denken dat het nepnieuws dat werd verspreid over het algemeen een kleine rol heeft gespeeld. Slechts 14 procent van de Amerikanen zegt dat sociale media een impact had bij het maken van een stemkeuze. Daarnaast werd nepnieuws in veel gevallen ook verspreid door niet-Russische partijen.

Uit data van Facebook blijkt dat tien miljoen Amerikanen de Russische advertenties te zien kregen op het sociale netwerk. In totaal wonen er ruim 325 miljoen mensen in het land. In 44 procent van de gevallen werd reclame voor of tijdens de verkiezingen getoond.

Op Twitter zijn er tot nu toe tweehonderd accounts aangetroffen die mogelijk zijn gelinkt aan de Russische campagne. Het is onduidelijk hoeveel gebruikers met berichten en reclame zijn bereikt. Het lijken wel minder accounts dan op Facebook, waar tenminste 470 profielen werden gebruikt door de Russische instanties.

Volgens ingewijden hebben de Russen bij Google minder dan 100.000 dollar gestoken in advertenties tijdens de verkiezingen. Exacte statistieken over het bereik van deze reclames zijn nog niet openbaar gemaakt.

Wat gaat er nu gebeuren?

Op 1 november moeten Facebook en Twitter getuigen voor het Amerikaanse Congres. Daarmee hoopt het Congres een concreter beeld te krijgen van de rol van Rusland tijdens de verkiezingen. Hoogstwaarschijnlijk maken de bedrijven hierbij ook meer informatie over de Russische advertenties en accounts bekend.

Rusland ontkent betrokken te zijn geweest bij de beïnvloedingscampagne en het verspreiden van nepnieuws.

In de tussentijd voert de FBI een grootschalig onderzoek uit naar mogelijke Russische beïnvloeding tijdens de Amerikaanse verkiezingen. Daarbij wordt ook onderzocht of het campagneteam van president Trump tijdens de verkiezingen contact had met Rusland.

Wat voor maatregelen zijn er al genomen?

Facebook startte eerder dit jaar initiatieven om de verspreiding van nepnieuws tegen te gaan, waaronder ook in Nederland. Volgens een interne e-mail in handen van Buzzfeed zou de verspreiding van nepnieuws inmiddels met 80 procent zijn teruggedrongen.

Google probeert in zoekresultaten ook te verwijzen naar sites die dergelijk nepnieuws mogelijk ontkrachten. Aanpassingen in het zoekalgoritme moeten ervoor zorgen dat onbetrouwbare bronnen minder hoog in de zoekresultaten komen te staan.

Daarnaast hebben Facebook en Twitter accounts en advertenties gelinkt aan de Russische campagne achteraf verwijderd. Hoe dergelijke campagnes in de toekomst bestreden zullen worden, moet bij Twitter nog blijken.

Facebook heeft reeds aangekondigd dat er komend jaar duizend mensen aan het team dat advertenties beoordeelt worden toegevoegd. Daarnaast krijgen verkiezingsadvertenties een strenger verificatieproces.

Ondertussen is in de VS een nieuw wetsvoorstel ingediend, dat bedrijven verplicht om informatie over politieke campagnes altijd vrij inzichtelijk te maken. Het is nog onduidelijk of dit voorstel voldoende steun zal krijgen om daadwerkelijk een wet te worden. Een lobbygroep waar Facebook, Twitter en Google onderdeel van zijn pleit juist voor zelfregulering.