De koers van de bitcoin steeg tot 11 duizend dollar – moet u nu ook gaan delven?

1. Waar komt de Bitcoin vandaan?

De geschiedenis van de bitcoin gaat terug tot 2008. Toen publiceerde ene Satoshi Nakamoto een studie genaamd Bitcoin: een peer-to-peer Electronic Cash System. In deze studie werd het idee uit de doeken gedaan dat ten grondslag ligt aan alle cryptomunten die nog zouden volgen: een digitale munt die niet rust op het vertrouwen in een centrale instantie als een bank. In plaats daarvan wordt het vertrouwen digitaal geregeld.

De term peer-to-peer was in die dagen vooral bekend van anarchistische muziekdiensten zoals Napster. Ook hier werd een centrale instantie buitenspel gezet: de muziekindustrie. Net zoals bij Napster heel veel computers van individuele gebruikers aan elkaar worden verbonden, gebeurt dat ook bij de bitcoin: peer-to-peer.

Een jaar later, in 2009, volgde de daadwerkelijke lancering van de munt. In eerste instantie werd deze slechts door een groepje eerste enthousiastelingen omarmd om in de jaren erna een zeer geleidelijke opmars te beginnen. Over Nakamoto heerst veel onduidelijkheid, ondanks talrijke pogingen van journalisten de ware identiteit van de oervader en bedenker van de bitcoin te onthullen. Het is nog altijd onduidelijk wie er achter de naam schuilt. Het is zelfs niet zeker of Nakamoto een individu of een groep mensen is. Het enige wat wél helder is, is dat Nakomoto geheel van het toneel is verdwenen.

2. Hoe werkt de techniek erachter?

Wopke Hoekstra bezit zelf geen bitcoins, zo liet de minister van Financiën zich afgelopen week ontvallen: ‘Allemaal veel te ingewikkeld voor mij.’ Hij heeft een punt als het gaat om de techniek achter de bitcoin, die is complex. Als bitcoin-belegger hoef je die achterliggende blockchain niet per se te snappen, maar ze is wel interessant omdat ze ook voor andere toepassingen dan cryptomunten kan worden gebruikt.

In het kort werkt een blockchain als een openbaar en decentraal register waarin alle transacties veilig worden vastgelegd. De hele keten van ‘blokjes’ zorgt gezamenlijk voor de veiligheid. Iemand kan niet zomaar een datablokje in de keten veranderen, door bijvoorbeeld een bitcoin twee keer uit te geven. Pas als het totale netwerk het eens is over de juistheid van een transactie, wordt deze toegevoegd aan de database.

Om te kunnen frauderen zou je iedere kopie van een certificaat op alle afzonderlijke computers die aan een blockchain meedoen, moeten vervalsen. Deze wiskundige garantie maakt dit soort fraude bijzonder lastig. Het principe van de blockchain werkt voor cryptomunten, maar ook voor een groeiend aantal andere toepassingen waar een centrale partij buitenspel kan worden gezet – het notariaat bijvoorbeeld.

3. Hoe werkt het delven van nieuwe bitcoins?

Bitcoins zijn niet onbeperkt beschikbaar. Net als goud moeten ze worden gedolven, maar dan digitaal. Dit maken hangt samen met het in de lucht houden van het netwerk. Om de hele blockchain in stand te houden, is gigantisch veel computerkracht nodig. Speciale computers zijn dag en nacht aan het stampen om zeer zware en complexe cryptografische puzzels op te lossen. Met deze – willekeurige – puzzels wordt de veiligheid van alle transacties gegarandeerd. Er is maar één reden om hieraan mee te doen: de beloning. Deze beloning gebeurt in de vorm van nieuwe bitcoins.

De groep computers die als eerste de puzzel oplost, creëert daarmee een nieuw blok aan de steeds langer wordende keten en krijgt nieuwe bitcoins. Dit gebeurt zo’n beetje iedere tien minuten. De beloning is strikt vastgelegd en halveert bij iedere 210 duizend nieuwe blokken. Momenteel ligt de beloning voor het oplossen van een puzzel op 12,5 bitcoin, ruim 100 duizend euro.

Nakomoto zou zelf de eerste miljoen bitcoins hebben gemaakt en in zijn bezit hebben. Uiteindelijk zal de keten bij 21 miljoen munten tot stilstand komen, zo is vastgelegd. Momenteel zijn er officieel 16,7 miljoen bitcoins in omloop. Maar volgens schattingen zouden er maar liefst zo’n 3,5 miljoen bitcoins zoek zijn, inclusief die 1 miljoen van Nakomoto. De rest is niet langer in omloop omdat mensen niet meer bij hun digitale portemonnee kunnen of zijn vergeten dat ze die munten überhaupt in hun bezit hadden.

4. Kan ik mijn laptop ook laten ‘minen’?

Nee. In vroeger tijden kon dat nog wel, maar de wiskundige puzzels worden steeds complexer en zwaarder. Een gewone thuiscomputer is ongeschikt voor deze taak. Voor het delven is speciale apparatuur nodig die helemaal op de taak van het delven is berekend.

Het gaat om zeer lawaaiige en hitte afstotende kastjes die voorzien zijn van meerdere videokaarten voor het rekenwerk. Goedkoop zijn ze niet: enkele duizenden euro’s. En daarmee is de delver er niet: de mining-hardware is een ware energie-slurper (zie kader).

Tot slot moet de computer onderdeel worden van een pool andere computers, om zo meer kans te maken op het oplossen van de puzzel. De opbrengst wordt dan verdeeld. Het stallen van de computers in speciale serverparken kost natuurlijk ook weer geld. Maar ondanks de steeds lagere beloning (gemeten in bitcoins) is dit lucratief: binnen een jaar kan een eigenaar van één mining-computer zijn investering er dubbel en dwars uithalen. En bij stijgende koersen, wordt het natuurlijk alleen maar lucratiever.

5. Hoe sla je de bitcoins veilig op?

Of de bitcoins nu gedolven worden of op een marktplaats gekocht: ze moeten nog wel veilig worden opgeslagen. Dit gebeurt op een zogenoemde wallet, een digitale portemonnee.

De gemakkelijkste en goedkoopste (namelijk: gratis) oplossingen zijn software-wallets. Een voorbeeld daarvan is Jaxx: een appje op de telefoon of gewoon een pagina in de browser. De wallet is nodig om een uniek bitcoinadres aan te maken van waaruit betalingen kunnen worden gedaan. Dit adres (een lange reeks cijfers en letters) is te vergelijken met een rekeningnummer. Als het om grote bedragen gaat, wordt een zogenoemde hardware-wallet aangeraden omdat deze veiliger is. Het is een soort usb-stick die verder vergelijkbaar werkt als de software-variant.

6. Hoe betaal ik met bitcoins of hoe wissel ik deze in?

Wie niet zelf aan het delven slaat en toch aan bitcoins wil komen, moet ze kopen door bijvoorbeeld euro’s in te wisselen. Dat kan op een groeiend aantal onlinewisselkantoren (zoals BTC Direct of Bitonic), gewoon via iDeal. Hier moet de koper, of verkoper, zijn bitcoinadres opgegeven waar het geld op gestort moet worden of juist vanaf moet worden gehaald. Die transacties kosten uiteraard wel geld.

Door de groeiende populariteit van de bitcoin is het huidige netwerk feitelijk totaal ongeschikt voor het doen van transacties. Er zijn lange wachtrijen en wie eerder aan de beurt wil komen, moet een hogere fooi betalen. Eén transactie kan zo een paar euro kosten. Weliswaar accepteren sommige webwinkels bitcoins, maar het systeem is door zijn eigen succes nauwelijks geschikt voor het doen van betalingen. Andere, nieuwere cryptomunten als de Litecoin doen dit werk beter. Als (risicovol) beleggingsmiddel voldoet de bitcoin wel.

7. Hoe zit het met die andere cryptomunten?

Na de bitcoin is er een stortvloed aan andere cryptomunten ontstaan. En vooral de laatste maanden gaat het hard, er zijn er momenteel meer dan 1.300. De site Coinmarketcap.com houdt het koersverloop van al die munten bij, evenals de waarde die ze vertegenwoordigen. Na de bitcoin (totale marktwaarde: ongeveer 150 miljard euro) zijn dat de Ethereum (35 miljard) en de afsplitsing Bitcoin Cash (20 miljard). De totale marktwaarde van al die nieuwe munten bedraagt daarmee ruim 260 miljard.

Anders dan de bitcoin hebben veel van die nieuwe munten een specifieke toepassing. Zo is er een ‘potcoin’ die is bedoeld voor het verkopen en kopen van softdrugs. Een groeiend aantal start-ups probeert kapitaal binnen te hengelen door de uitgifte van nieuwe cryptomunten. Beleggers gokken op een stevige koersstijging, zoals ook met de bitcoin en ethereum is gebeurd. Dit is een gok: soms is er sprake van zwendel, veel vaker nog verdwijnt zo’n munt in de vergetelheid.

Uiteindelijk is de koers gebaseerd op vraag en aanbod, die worden gestuurd door emotie. Naar de bitcoin is simpelweg de laatste tijd extreem veel vraag, gevoed door alle berichten over de munt. Maar de zelfversterkende weg omhoog kan even gemakkelijk weer omslaan naar een koersval. Die extreme wisselingen zijn kenmerkend voor alle cryptomunten.

8. Wat zijn de risico’s?

De waarschuwingen van traditionele banken, politici, economen en toezichthouders zijn niet van de lucht. De handel is bitcoins zou luchtfietserij zijn, tulpenmanie, zwendel, niets meer dan een kettingbrief en een bubbel zonder weerga. Het klopt dat er geen fysieke waarde achter de munt ligt: het hele systeem is gebouwd op vertrouwen. En dat vertrouwen mag dan fragiel zijn, het is ook gigantisch.

Verreweg het grootste risico is een scherpe koersdaling. Niemand weet waar de koers van de bitcoin, of andere cryptomunten, zal eindigen. Dat kan 100 duizend euro zijn, maar evengoed 1.000 euro. Wie nu instapt, moet zich dat goed realiseren. Andere risico’s hebben te maken met de afwezigheid van een centraal loket. Wallet kwijt, wallet gehackt? Je kan nergens aankloppen. Het systeem achter de bitcoin is behoorlijk veilig, maar de marktplaatsen en wallets zijn wel kwetsbaar voor hacks, zo heeft het verleden bewezen. Maar zolang de bubbel niet knapt, zullen nieuwe goudzoekers toestromen.